Ortaokul müdürlerinin doğru bildiği yanlışlardan birisi de ortaokul öğretmenlerinin dersinin en az olduğu güne nöbet görevi verileceği yönündedir. Mevzuat Yazarı Sedat DEĞER kaleme almış olduğu yazıda, ortaokul Öğretmenlerinin dersinin en az olduğu güne nöbet görevi verilemeyeceği konusuna ilgili mevzuat hükümlerine değinerek gösterdi.
Bazı ortaokul müdürleri malesef mevzuat bilgisi eksikliğinden olsa gerek liseleri ilgilendiren ortaöğretim kurumları yönetmeliğinde bulunan ama ortaokulları ilgilendiren yönetmelikte bulunmayan dersin en az olduğu güne nöbet görevi verilebileceği yönündeki hükümden yola çıkarak kendi kademelerinde de uygulanacağını düşünerek ortaokulda görev yapan öğretmenlere dersinin en az olduğu güne nöbet görevi vererek uygulamaktadır. Fakat dersinin en az olduğu güne nöbet verilebileceği yönünde mevzuat hükmü sadece liseleri ilgilendiren yönetmelikte varken ortaokulları ilgilendiren yönetmelikte ise bulunmamaktadır. Okul müdürleri eğer her iki yönetmeliği okumuş ve kendi kademeleri için geçerli yönetmelik ve hükümlerini ayırt etmiş olsalar bu hataya da düşmeyeceklerdir.
Liseleri İlgilendiren Yönetmelikte Bulunan "Öğretmenin Dersinin En Az Olduğu Güne Nöbet Verilebilir" Hükmü Ortaokul Yönetmeliğinde Yazmaz
Mevzuat Yazarı Sedat DEGER kaleme aldığı yazıda mevcut mevzuat hükümleri,idari hukukun temel ilkelerini ve emsal sayılabilecek MEB resmi görüş yazısındaki ifadelere de dayanarak ortaokul öğretmenlerine ortaokul yönetmeliğinde (Okul Öncesi Eğitim ve İlköğretim Kurumları Yönetmeliği) herhangi bir yasal düzenleme olmadığı için derslerinin en az olduğu güne nöbet görevi verilemeyeceğini yazdı.
Maalesef Öğretmenlerin tuttuğu nöbet konusunda doğru bilindiği sanılan yanlışlar veya art niyetli yapılan işlemler olabiliyor. Bunların başında ise ortaokullarda görev yapan öğretmenlere dersinin en az olduğu güne nöbet yazılması konusu geliyor.Bundan önce kaleme aldığım yazılarımda öğretmenlerin boş günlerine nöbet yazılamayacağını mevzuattaki hükümleri göstererek göstermiş ve kamuoyuyla paylaşmıştım ki sonraki zaman diliminde boş güne nöbet verilmesi yönündeki uygulamalardan vazgeçilmiş durumdadır. .Bu konuda ciddi manada değişiklikler olup boş güne idareler tarafından nöbet yazılmamaya başlandı,gözlemim bu yönde;fakat her ne hikmetse bu seferde,yazımın en başında söylediğim gibi mevzuatın ya yanlış bilinmesinden dolayı yada idarelerin art niyetinden ötürü ortaokullarda öğretmenlere mevzuatta yeri olmamasına rağmen derslerinin en az olduğu güne nöbet görevi veriliyormuş.
Ortaokullarda öğretmenlerin derslerinin en az olduğu güne de nöbet görevi verilemeyeceğini; ilgili mevzuatı karşılaştırmalı göstererek, konuya açıklık getirebilecek emsal bir MEB görüş yazısındaki ilgili ifadelere yer vererek, emsal sayılabilecek Danıştay İdari dava Daireler Kurulu kararındaki hukuki tespitleri göstererek ve idari hukukun temel mantığını ortaya sererek sizlerle paylaşacağım.
Öncelikle şunun altını çizmeliyim ki öğretmenlerin nöbet görevini düzenleyen yönetmeliklerden liseleri ilgilendiren ortaöğretim kurumları yönetmeliğinde öğretmenin dersinin en az olduğu güne nöbet görevi verilebileceği yazılı iken ortaokullardaki öğretmenleri ilgilendiren Okul Öncesi Eğitim ve İlköğretim Kurumları Yönetmeliği’nde ise öğretmenin dersinin en az olduğu güne nöbet görevi verilebileceği yönünde herhangi bir hüküm bulunmadığını belirtmek isterim. Yani Liselerde öğretmenlere derslerinin en az olduğu güne nöbet yazılabilir iken ortaokullarda ise öğretmenlerin derslerinin en az olduğu günlerine bu yönde yasal düzenleme olmadığı için nöbet görevi yazılamaz. Bunun üzerine birçok kişinin aklına, dersinin en az olduğu güne nöbet görevi verilemez diye de herhangi bir düşünce veya savunma mekanizması gelebilir. Mevzuat bilmeyen veya idari hukukun doğasını bilmeyen hatta MEB resmi yazılarını takip etmeyip görüşlerindeki cevabı neye göre cevap verildiğini bilmeyenlerin bu düşüncede olmasını normal olarak görüyorum. O yüzden bu unsurları yazımda gözler önüne serip kafalardaki karışıklığı gidermeye çalışayım;
1) Öğretmenlere, dersinin en az bulunduğu gün nöbet görevi verilebileceği lise yönetmeliğinde var ortaokul yönetmeliğinde ise yok.Şöyle ki ;
Lise ve ortaokullarda öğretmenlerin boş günlerine bu yönde herhangi bir yasal düzenleme olmadığı için nöbet görevi verilemeyeceğini hatırlatarak, Milli Eğitim Bakanlığı Okul Öncesi Eğitim ve İlköğretim Kurumları Yönetmeliği ile Milli Eğitim Bakanlığı Ortaöğretim Kurumları Yönetmeliğinin nöbet görevlerini düzenleyen maddelerinden sadece lisedeki öğretmenlere derslerinin en az olduğu güne nöbet görevi verilebileceği yönünde hüküm bulunmaktadır. Dolayısıyla lise yönetmeliğinde olup ortaokul yönetmeliğinde olmayan hükümden dolayı ortaokullarda öğretmenlerin derslerin en az olduğu güne nöbet görevi verilemez.
İlkokul ve Ortaokuldaki öğretmenlerin nöbet görevi,
26 Temmuz 2014 Tarihli ve 29072 Sayılı Resmi Gazete'de Yayımlanan Milli Eğitim Bakanlığı Okul Öncesi Eğitim ve İlköğretim Kurumları Yönetmeliğinin 44. Maddesindeki “Müdür yardımcısı ve öğretmenlerin nöbet görevi” başlığının altında yer almaktadır.
Müdür yardımcısı ve öğretmenlerin nöbet görevi
MADDE 44 – (Başlığı ile Birlikte Değişik:RG-16/6/2016-29744) (1)
(1) Müdür yardımcıları, okulda kendilerine verilen nöbet görevini yerine getirir, nöbetçi öğretmen ve öğrencileri izler, nöbet raporlarını inceler, varsa sorunları müdür başyardımcısına veya müdüre bildirir.
(2) (Değişik:RG-10/7/2019-30827) Bağımsız anaokulu, ana sınıfı ve uygulama sınıfı öğretmenleri okul öncesi eğitim öğrencilerinin bulunduğu alanlarda, kendi devrelerinde ve etkinlik saatleri dışındaki zamanlarda nöbet tutarlar.
(3) (Değişik:RG-10/7/2019-30827) Müdür yardımcısı ve öğretmen sayısı yeterli olmayan okullarda müdür yardımcısı ve öğretmenlere haftada birden fazla nöbet görevi verilir.
(4) (Değişik:RG-10/7/2019-30827) İlköğretim kurumlarında; okulun bina ve tesisleri ile öğrenci mevcudu, yatılı, gündüzlü, normal veya ikili eğitim yapma gibi durumları göz önünde bulundurularak okul müdürlüğünce düzenlenen nöbet çizelgesine göre öğretmenler normal eğitim yapan okullarda gün süresince, ikili eğitim yapan okullarda ise kendi devresinde nöbet tutarlar. Ayrıca normal eğitim yapılan okullarda öğle arasında yapılan nöbet görevi nöbetçi öğretmenlerin dinlenme süreleri göz önünde bulundurularak dönüşümlü ve dengeli olacak şekilde okul idaresi tarafından düzenlenir.
(5) Öğretmen, birden fazla okulda ders okutuyorsa aylığını aldığı okulda, aylık aldığı okulda dersi yoksa en çok ders okuttuğu okulda nöbet tutar.
(6) (Değişik:RG-10/7/2019-30827) Okuldaki öğretmen sayısının yeterli olması durumunda, kadınlarda 20, erkeklerde 25 hizmet yılını dolduran öğretmenlere, istememeleri hâlinde nöbet görevi verilmez. Ancak ihtiyaç duyulması hâlinde bu öğretmenlere de nöbet görevi verilir.
(7) (Değişik:RG-10/7/2019-30827) Hamile öğretmenlere, hamileliğin yirmi dördüncü haftasından başlayarak doğum sonrası analık izni süresinin bitimini takip eden bir yıllık sürenin sonuna kadar nöbet görevi verilmez.
(8) Nöbet görevi, ilk ders başlamadan 30 dakika önce başlar, son ders bitiminden 30 dakika sonra sona erer. Ancak bu süre, okulun özelliğine göre öğretmenler kurulu kararıyla 15 dakikadan az olmamak kaydıyla kısaltılabilir.
(9) Nöbet görevine özürsüz olarak gelmeyen öğretmen hakkında, derse özürsüz olarak gelmeyen öğretmen gibi işlem yapılır.
(10) Nöbetlerde uyulması gereken esaslar öğretmenler kurulunda görüşülerek okul yönetimince nöbetçi öğretmen görev talimatnamesi hazırlanır. Bu talimatname, öğretmenlere yazılı olarak duyurulur.
(11) (Değişik:RG-10/7/2019-30827) Öğretmenlerden; engelli olanlar, engelli çocuğu bulunanlar ve bakmakla yükümlü olduğu engelli birey bulunanlara nöbet görevi verilmez. Ancak bu durumdaki öğretmenlere istemeleri hâlinde, gün tercihlerine öncelik verilerek nöbet görevi verilir.
(12) (Ek:RG-10/7/2019-30827) Özel eğitim sınıflarında görevli özel eğitim öğretmenleri nöbet görevlerini teneffüs ve yemek saatlerinde sınıflarına kayıtlı öğrencilerin gözetimine devam ederek yerine getirirler.
(13) (Ek:RG-10/7/2019-30827) Çeşitli nedenlerden dolayı öğretmeni bulunmayan sınıfın düzeni, o saatte dersi olmayan nöbetçi öğretmen tarafından sağlanır.”
Liselerde çalışan öğretmenlerin nöbet görevlerini düzenleyen Ortaöğretim Kurumları Yönetmeliğindeki durum ;
Lisedeki öğretmenlerin nöbet görevi, 7/9/2013 tarihli ve 28758 sayılı Resmi Gazete'de yayımlanan Milli Eğitim Bakanlığı Ortaöğretim Kurumları Yönetmeliğinin 91. Maddesindeki “Öğretmenlere nöbet görevi verilmesinin esasları” başlığının altında yer almaktadır.
Öğretmenlere nöbet görevi verilmesinin esasları
MADDE 91- (1) Öğretmenler, nöbet görevini nöbet çizelgesine göre yerine getirirler.
(2) Nöbetlerde aşağıdaki esaslara uyulur:
a) Öğretmenlere, dersinin en az bulunduğu gün veya günlerde nöbet görevi verilir.
b) Birden fazla okulda ders görevi bulunan öğretmenlere kadrosunun bulunduğu okulda, kadrosunun bulunduğu okulda dersi yoksa en çok ders okuttuğu okulda nöbet görevi verilir.
c) (Değişik:RG-5/9/2019-30879) Nöbet görevi, ilk dersten 30 dakika önce başlar, son ders bitiminden 30 dakika sonra biter. Ancak bu süre, okulun özelliğine göre öğretmenler kurulu kararıyla 15 dakikadan az olmamak kaydıyla kısaltılabilir. İkili öğretimin yapıldığı okullarda öğretmenler tek devrede nöbet tutarlar.
ç) (Değişik:RG-2/9/2020-31232) Hamile öğretmenlere, hamileliğin yirmi dördüncü haftasından itibaren doğum sonrası analık izni süresinin bitimini takip eden bir yıllık sürenin sonuna kadar istememesi halinde nöbet görevi verilmez.
d) (Değişik:RG-28/10/2016-29871) İstekleri hâlinde hizmet yılı 20 yıldan fazla olan kadın öğretmenler, 25 yıldan fazla olan erkek öğretmenler nöbet görevinden muaf tutulabilirler. Ancak bu kapsamdaki öğretmen sayısının fazla olması nedeniyle nöbet görevinin aksaması durumunda bu öğretmenlere de nöbet görevi verilir.
e) (Değişik:RG-5/9/2019-30879) Nöbetlerde uyulması gereken esaslar öğretmenler kurulunda görüşülür, kararlaştırılır ve okul müdürünün onayından sonra öğretmenlere yazılı olarak duyurulur.
f) Nöbet görevine özürsüz olarak gelmeyen öğretmen hakkında derse özürsüz olarak gelmeyen öğretmen gibi işlem yapılır.
g) (Ek:RG-28/10/2016-29871) (Değişik:RG-5/9/2019-30879) Öğretmenlerden; engelli olanlar, engelli çocuğu bulunanlar ve bakmakla yükümlü olduğu engelli birey bulunanlara nöbet görevi verilmez. Ancak bu durumdaki öğretmenlere istemeleri hâlinde, gün tercihlerine öncelik verilerek nöbet görevi verilir.
ğ) (Ek:RG-28/10/2016-29871) (Değişik:RG-5/9/2019-30879) Özel eğitim sınıflarında görev yapan özel eğitim öğretmenleri nöbet görevini Özel Eğitim Hizmetleri Yönetmeliğinin ilgili hükümlerine göre yerine getirirler.
h) (Ek:RG-16/9/2017-30182) (Değişik:RG-5/9/2019-30879) Çeşitli nedenlerden dolayı öğretmeni bulunmayan sınıfın düzeni ve öğrencilerin etüt çalışması, o saatte dersi bulunmayan nöbetçi öğretmen tarafından sağlanır. Nöbetçi öğretmenlerin hepsinin dersinin bulunması durumunda ise nöbetçi müdür yardımcısı gerekli tedbirleri alır.
ı) (Ek:RG-5/9/2019-30879) Ortaöğretim kurumlarında çocuk gelişimi ve eğitimi alanına ait uygulama ana sınıflarında görev yapan okul öncesi öğretmenleri, nöbetçi oldukları gün ilk dersten 15 dakika önce, son ders bitiminden 15 dakika sonrasına kadar okulda bulunmak kaydıyla, okul öncesi öğrencilerinin bulunduğu alanlarda, kendi devrelerinde ve etkinlik saatleri dışındaki zamanlarda nöbet tutarlar.
i) (Ek:RG-5/9/2019-30879) Normal eğitim yapılan okullarda öğle arasında yapılan nöbet görevi, nöbetçi müdür yardımcısı ve öğretmenlerin temel ihtiyaçları göz önünde bulundurularak okul müdürü tarafından dönüşümlü ve dengeli şekilde düzenlenir.
Yukarıdaki iki yönetmeliğin ilgili hükümlerine karşılaştırarak baktığımızda nöbet görevinin sadece Ortaöğretim kurumları yönetmeliğinin 91. madde 2. fıkrasının a bendineki” Öğretmenlere, dersinin en az bulunduğu gün veya günlerde nöbet görevi verilir” hükmüne göre lisedeki öğretmenlere derslerinin en az olduğu günlere nöbet görevlerinin verilebileceği görülmektedir.İlköğretim kurumları yönetmeliğinde ise böyle bir hüküm bulunmadığı için ortaokul öğretmenlerine derslerinin en az olduğu güne nöbet görevi verilemez.Görüleceği üzere ortaokul öğretmenlerine derslerinin en az olduğu günlere nöbet görevi verilemeyeceği aşikar.
2) Mevzuatta yazılı bulunmayan hiçbir hüküm amir tarafından uygulanamaz. Şöyle ki;
İdari hukuk çerçevesinde kanun ve yönetmelik ile mevzuatta yazılı bulunan hükümler ilgili konunun nasıl yapılacağı hususunu belirtir, yani yapılmayacak hususlar belirtilmez. Kısacası mevzuat hükümlerinde yapılmayacak değil yapılması istenen hükümler bulunur.
İdari hukuk ve yazılı hükümlerin uygulanmasının anlaşılmasını bir örnek vererek açıklamaya çalışacağım.
Kanunda yazmasa da dersinin en az olduğu güne nöbet verebileceğini düşünenlere tersten ve uç bir soru sormak istiyorum; Öğretmenliğin tanımının yapıldığı 1739 Sayılı Milli Eğitim Temel Kanunun 43. Maddesinde "Öğretmenler Hamallık Yapmaz" yazmaz! Bu durumda kanunda öğretmenlere hamallık yaptırılmayacağı yazmadığı için hamallık, öğretmenin görevi olarak kabul edilip amirleri tarafından hamallık yatırtılabilir mi yoksa kanunda görevi olarak ne yazıyorsa o görevleri yapması mı beklenir? Çok basit bir hukuki soru !Tabiki de kanunda ne yazılı ise o uygulanır ve beklenir.Milli Eğitim Bakanlığı eğitim kurumlarında, mevzuat dayanağı olmayan hiçbir iş ve işlem konusunda adım atılamayacağının altını çizmek istiyorum. Yani öğretmene “ dersinin en az olduğu güne nöbet görevi” verilebilmesi veya bunun uygulanabilmesi için yönetmelikte yazılı olarak bulunması gerekir. Normlar hiyerarşisinde hukuki düzenleme olan normlar, bir üst normlara ve anayasal hükümlere bağlı olarak oluşturulur. Ne bir yönetmelik kanuna, ne bir kanun hükümleri anayasa ve yasalara aykırı ters düşen emredici hükümler içeremez. Dolayısı ile bu hiyerarşinin uygulayıcıları konumundaki hiç bir amir de kanun ile meri mevzuatın içermediği ve yasaların hükümlerini öngörmeyen emirler veremez. Her düşüncede oluşan emir kanun değil, o yüzden kanun ve hukuk süzgecinden(mevzuatta yazılı olup olmadığı ve üst yasalara uygun olup olmadığı ) geçtikten sonra hukuki olarak emir haline ancak gelebilir. Zaten 657 sayılı Devlet Memurları Kanunun 10.maddesinin 3. cümlesindeki " Amirlik yetkisini kanun, tüzük ve yönetmeliklerde belirtilen esaslar içinde kullanır." hükmüne göre amirlerin amir olarak yetkilerini kanun, tüzük ve yönetmeliklerde belirtilen esaslar içinde kullanabileceğini açık bir şekilde emretmiştir. Yani kısacası mevzuatta yazılı bulunan hükümlere göre yetki sınırlarının olduğu belirtilmiştir. Bir diğer deyişle yazılı bulunmayan hükmü amir olarak uygulamaya yetkisinin olmadığı ortaya sunulmuştur. İdari davaların sonuçlarını incelediğimizde davaya konu olmuş idari işlemin iptal edilmesinde mahkeme hukuka uygun olup olmadığına bakarken ayrıca kanun veya yönetmeliklerde yazıp yazmadığına bakarak karar verir. Kanunda yazmıyorsa ve anayasaya uygun değilse iptal etmektedir.
Zaten hukukta, yasa ve yönetmeliklerde yazılı bulunmayan işlemler uygulanabiliyor olsaydı hiçbir düzenleyici iş ve işlem için yazılı hükme gerek kalmazdı mantıken. Ve yazılı olmayan her şeyi uygulayabiliyor olurduk ama bu sınırsızlık mevcut olmayıp hayattaki sınırı yazılı hukukta bulunan hükümler belirlemektedir.
3) MEB emsal sayılabilecek bir resmi görüş yazısında sorulan uygulamanın yönetmelikte olmadığını belirterek uygulanamayacağını ifade etmişti;
Türk Eğitim Sen’in “Öğretmenlere verilen Ders Dışı Görevler” konusu ile ilgili sormuş olduğu yazısına 29.03.2017 tarih ve 4223678 sayılı cevap yazısında öğretmenlerin mesai saatleri dışında veli ziyaretlerinde bulundurulmaya zorlanmasına karşılık olarak yazının ilk paragrafında Bakanlığımıza bağlı her tür ve derecedeki eğitim kurumlarındaki eğitim ve öğretim hizmetlerinin ilgili mevzuat hükümleri çerçevesinde yürütüldüğünü; yönetmeliklerde “ mesai saatleri dışında öğretmenlere yüklenen ev ziyareti”ne ilişkin herhangi bir hüküm mevcut değildir şeklinde ifade etmiş ve mevzuatta yazmadığı için bu uygulanamayacağına vurgu yapmıştır. Kaldı ki MEB resmi görüş yazılarını inceleyecek olursak idari hukuka uygun olarak ilgili yasa ve yönetmelikte mevcut bulunan hükümleri göstererek buna bağlı olarak ortaya çıkan yorumu cevap olarak kamuoyuna sunmaktadır. Yani yazılı olamayan hükmü içgüdüsel sezgilere bağlı olarak hiçbir cevabı olmaz olamaz hukuk devleti ilkesi gereği. O yüzden amir konumundaki memurların hukuk devleti ilkesi ve idari hukukun temeli gereği bir işe imza atmadan önce bu hususa dikkat etmesi gerekir. Çünkü devleti temsil etmektedirler ve devletin kendilerine yüklemiş olduğu vazifeyi yine hukuktan doğan otoriteyi hukuk ilkeleri dairesinde kullanmak zorundadırlar.
Dolayısıyla yukarıda izah ettiğim üzere ortaokulları ilgilendiren Okul Öncesi Eğitim ve İlköğretim Kurumları Yönetmeliğinde “derslerinin en az olduğu güne nöbet görevi verilir” hükmü bulunmadığı için ortaokul öğretmenlerine okullarında derslerinin en az olduğu günlerine nöbet görevi verilemez.
Saygılar
Sedat DEGER
Mevzuat Yazarı
