Teknolojinin, oyunların içine girmesi çeşitli oyun makineleri ve basit mekanik oyuncaklarla başlamış olup 1950‘li yıllardan itibaren video oyun konsollarının üretilmeye başlamasıyla bir üst boyuta taşınmıştır. Yıllar ilerledikçe oyun çeşitleri artıp video kaliteleri yükselmiş, bu sayede oyunlar gittikçe yaygınlaşmıştır. Günümüzde video oyunlar TV,PC tablet ve akıllı telefonlarda oynanabilmekte ve oyunlara ulaşmak da gittikçe kolaylaşmaktadır. Günümüz Türkiye’sinde bu araçlara sahip olmak buzdolobı, çamaşır makinesi vs. gibi aletlerden farksız olup lüks değil ihtiyaç olarak görülmektedir. Bu kadar yaygın olan araçların, çocukların hayatından soyutlanması çok da mümkün görünmemektedir.
Bir önceki yazıda anlattığımız oyun türlerini hatırlarsak ilk bilgisayar oyunları yanlızca bireysel oyun grubunun yerini tutmakta belli görevlerin yerine getirilmesi mantığına dayanmaktaydı. Günümüz oyunlarında ise bireysel, karşılıklı, grup oyunu ve takım sporları gibi tüm oyun türlerine hitap eden oyun çeşitleri bulunmaktadır. Oyunlar sadece oyun olarak kalmayıp oyuncuların yerini de tutmaktadır. Yani oyun aynı zamanda oyun arkadaşı olup sizle olan bağını daha da kuvvetlendirmektedir. Oyun bağımlılığı oluşmasının altındaki en önemli neden ise oyun arkadaşı kazanmanın en kolay yolunun bilgisayar oyunları olmasıdır. Bu oyunlar çocuklar için; eş, rakip veya takım arkadaşı bulabilme imkanı sunduğu için bir oyundan daha fazla anlam ifade etmektedir.
İnsan için zararlı şeyleri ikiye ayırabiliriz: Kullanımı-tüketimi miktar fark etmeksizin zararlı olan şeyler; sigara, alkol, madde vs. olarak sıralanabilir. Bir de kullanım miktarınız veya kullanım alanınıza göre faydalı veya zararlı olabilen şeyler vardır. Örneğin, keskin bir bıçak kendinize veya bir başkasına zarar vermediğiniz sürece çok faydalı bir ev aletidir. Baklava çok güzel bir tatlıdır ancak her gün aşırı miktarda tüketirseniz birçok hastalığın sebebi de olabilir. Bilgisayar oyunları da bu açıdan bakarsak ikinci kategoriye giriyor diyebiliriz. Problem bilgisayar oyunlarıyla oynamak değil, oyunlarla çok fazla zaman geçirmek veya oyunları sosyal yaşamınızın odağı haline getirmektir.
Günlük hayatında dersleriyle ilgilenen, spor yapan, arkadaşlarıyla oyun oynayan, yemeklerini zamanında yiyip yeterince uyuyan bir çocuk için bilgisayar oyunlarıyla oynamak hiçbir problem oluşturmaz. Oyunun bilgisayar, tablet, akıllı telefon gibi araçlarda oynanıyor olması onu tehlikeli yapmaz. Tehlikeli olan, daha fazla oyun oynamak için günlük hayatta sorumluluklarını yerine getirmeyen ve sanal arkadaşlıkları gerçek arkadaşlara tercih eden çocuklardır. Oyunun bağımlılık oluşturmasının önüne geçebilmek için bilgisayar oyunlarının veli kontrolünde oynanması yapılabilecek en doğru davranıştır. Zaman planlaması yapmak konusunda zorlanan çocuklarda,oyun bağımlılığı oluşmaması için oyunlarla geçirilen zamanın sınırlı tutulması önemlidir.
Bu konuda yaşanabilecek en büyük problem, çocuğun bilgisayar oyununu sosyal yaşamın ve arkadaşlarıyla oynadığı oyunların yerine koymasıdır. Bu durum altında birçok farklı problem bulundurabileceği gibi ailelerin kontrolsüz ve tutarsız yaklaşımları da buna sebep olabilmektedir. Unutulmamalıdır ki sağlıklı bir aile ve arkadaş ortamına sahip bir çocuk hiçbir bilgisayar oyununu bunlara tercih etmez. Ailelerin problem yaşadıklarında gösterecekleri yaklaşım oyun oynamayı yasaklamak değil çocuğun eğiliminin asıl sebebini bulmak şeklinde olmalıdır. Bağımlılığın altındaki asıl neden giderilmedikçe olumsuz davranışların tekrarı kaçınılmazdır.
Bilgisayar oyunları oynayan çocukların ailelerine düşen önemli görevlerden biri de içerik kontrolüdür. Çocuğun yaşına ve gelişimine uygun oyunlar oynaması, içinde bulunduğu kritik dönemde herhangi bir olumsuz etkilenme yaşamaması için önemlidir. Oyun oynarken çocuğu-oyunu izlemek ve bu konuda yorum yapmak TV izlemekten çok da farklı bir durum değildir. Yani bir oyunun çocuğa uygun olup olmadığını anlamak için bilgisayar uzmanı olmanıza gerek yoktur. Sabırlı ve anlayışlı yaklaştığınız sürece birçok kararı çocuğa rağmen değil , çocukla birlikte alabilirsiniz.
Sonuç olarak bilgisayar oyunları “Öcü” değildir. Hatta çoğu zaman keyifli ve eğlencelidir. Yeterince zaman ayırıp yaşa uygun oyunlar seçildiği sürece yasak koymaya gerek yoktur. Hangi mecrada olursa olsun oyun oynamak güzeldir.
Ümit Kenan Yavuz
Zeka Oyunları Eğitmeni&Oyun Danışmanı
